Όταν οι ναυτικοί διέσχιζαν τις Επτά Θάλασσες κατά τη διάρκεια του δέκατου έβδομου και δέκατου όγδοου αιώνα, δεν γνώριζαν πως τα ημερολόγια των πλοίων τους θα βοηθούσαν μία ημέρα τους επιστήμονες να αναδημιουργήσουν την ιστορία του γήινου μαγνητικού πεδίου. Ο γεωφυσικός Ντέηβιντ Γκάμπινς και οι συνεργάτες του από το βρετανικό πανεπιστήμιο του Λιντς, συνδυάζοντας δεδομένα από παλαιά αρχεία πλοήγησης με πληροφορίες που προέρχονται από αρχαιολογικά χειροποίητα αντικείμενα, διαπίστωσαν πως η κατεύθυνση και η δύναμη του μαγνητικού πεδίου άλλαξαν μεταξύ 1590 και 1840.
Συστηματικά δεδομένα του γεωμαγνητικού πεδίου υπάρχουν μόνο για τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, όταν ο φυσικός Γκάους επινόησε μια μέθοδο για να το μετρήσει. Αυτές οι μετρήσεις δείχνουν ότι από τότε η δύναμη του πεδίου μειώνεται βαθμιαία, περίπου 0,05% ανά έτος.
"Η ελάττωση της δύναμης του γεωμαγνητικού πεδίου με αυτό το ρυθμό, έχει εντυπωσιάσει αρκετούς επιστήμονες", αναφέρει η Κάθυ Κόνσταμπλ, γεωφυσικός στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, στη Λα Χόγια της Καλιφόρνια. "Την καταγράφουν ως δεδομένο που προμηνύει την επόμενη γεωμαγνητική αναστροφή", καταλήγει. Κατά τη διάρκεια της αναστροφής, το γήινο μαγνητικό πεδίο εξασθενεί σταδιακά, πριν από την πλήρη αντιστροφή των βόρειων και νότιων πόλων. Αυτή η διαδικασία δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά πιθανώς περιλαμβάνει αλλαγές στο λειωμένο πυρήνα του πλανήτη μας. Τέτοιες αναστροφές συμβαίνουν περίπου μιά φορά κάθε ένα εκατομμύριο χρόνια. Ο Γκάμπινς και οι συνεργάτες του παρουσιάζουν την εργασία τους στην επιστημονική επιθεώρηση Science. Αναφέρουν πως η πρόσφατη μείωση μόλις ξεκίνησε, και τυχαία συμπίπτει χρονικά από τότε που άρχισαν να καταγράφονται οι διάφορες μετρήσεις. Χρησιμοποιώντας δεδομένα πλοήγησης κατόρθωσαν να επεκτείνουν τη συλλογή πληροφοριών περαιτέρω κατά 250 χρόνια, διαπιστώνοντας πως η γεωμαγνητική δύναμη ήταν σχεδόν σταθερή μέχρι το 1840, ενώ στη συνέχεια άρχισε να μειώνεται. "Αυτά τα δεδομένα δείχνουν πως η τάση είναι μόνο προσωρινή", λέει η Κόνσταμπλ. Και συνεχίζει: "οποιαδήποτε πρόβλεψη μίας επικείμενης γεωμαγνητικής αναστροφής, είναι πρόωρη".
Με εμπεριστατωμένη και προσεκτική μελέτη των αρχείων που διατηρούσαν οι ναυτικοί στα πλοία τους, οι επιστήμονες έχουν κατορθώσει να αποκαλύψουν λεπτομερή εικόνα της μεταβολής του μαγνητικού πεδίου του πλανήτη μας με την πάροδο του χρόνου. Δεν είναι τόσο απλό, όπως το πεδίο γύρω από έναν ραβδόμορφο μαγνήτη. Οι δυναμικές μαγνητικές γραμμές δεν προέρχονται απλά από τους πόλους της Γης. Αντ' αυτού το πεδίο είναι ετερογενές, με περιοχές "αντίστροφης ροής", όπου οι δυναμικές γραμμές ακολουθούν την αντίθετη κατεύθυνση. Οι ερευνητές του Λιντς αναφέρουν πως "αυτές οι ανομοιομορφίες έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια των τελευταίων 400 χρόνων: σημεία στο νότιο ημισφαίριο που τώρα είναι απολύτως εμφανή, δεν διακρίνονταν πριν από το 1840. Φαίνεται πως κάτι συνέβη στο γήινο πυρήνα κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, που άλλαξε τη συμπεριφορά του πεδίου". Η ερευνητική ομάδα προτείνει το επόμενο βήμα να περιλαμβάνει μελέτη διαφορετικού ιστορικού αρχείου που να αναφέρετε σε άλλους χρόνους όπου μεταβλήθηκε ο ρυθμός αλλαγής του πεδίου, ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητή η αιτία που προκαλεί τέτοιες αλλαγές.
Fall in Earth's Magnetic Field Is Erratic
Ships' Logs and Archeomagnetism