Από τη δεκαετία του '70, στις ορεινές περιοχές της Ανατολικής Αφρικής έχει βεβαιωθεί αριθμητική αύξηση των κρουσμάτων ελονοσίας. Επειδή τα κουνούπια που μεταφέρουν την ασθένεια δεν αναπτύσσονται σε πιό δροσερά μέρη, μερικοί ερευνητές έχουν προτείνει σύνδεση μεταξύ αυτών των ξεσπασμάτων και των κλιματολογικών αλλαγών. Μελέτη του 2002 δεν εντόπισε καμία τέτοια σύνδεση, αλλά με νέα ανάλυση των στοιχείων - συμπεριλαμβανομένων αρχείων από πέντε επιπλέον έτη - φαίνεται να καταγράφεται πως η μέτρια αύξηση στη θερμοκρασία θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνθιση των πληθυσμών των κουνουπιών, επομένως και της ελονοσίας.
Από τη δεκαετία του '70, στις ορεινές περιοχές της Ανατολικής Αφρικής έχει βεβαιωθεί αριθμητική αύξηση των κρουσμάτων ελονοσίας. Επειδή τα κουνούπια που μεταφέρουν την ασθένεια δεν αναπτύσσονται σε πιό δροσερά μέρη, μερικοί ερευνητές έχουν προτείνει σύνδεση μεταξύ αυτών των ξεσπασμάτων και των κλιματολογικών αλλαγών. Μελέτη του 2002 δεν εντόπισε καμία τέτοια σύνδεση, αλλά με νέα ανάλυση των στοιχείων - συμπεριλαμβανομένων αρχείων από πέντε επιπλέον έτη - φαίνεται να καταγράφεται πως η μέτρια αύξηση στη θερμοκρασία θα μπορούσε να οδηγήσει σε άνθιση των πληθυσμών των κουνουπιών, επομένως και της ελονοσίας.
Η Μερσέντες Πασκάλ του πανεπιστημίου του Μίσιγκαν - της οποίας προηγούμενη έρευνα βοήθησε τη σύνδεση χολέρας και περιοδικής εμφάνισης του φαινομένου Ελ Νίνιο - και οι συνεργάτες της χρησιμοποίησαν δεδομένα θερμοκρασίας, από το 1950, της Βρετανικής Κλιματολογικής Ερευνητικής Μονάδας. Τα ίδια δεδομένα είχαν χρησιμοποιηθεί και το 2002, όμως προστέθηκαν και δεδομένα από πέντε επιπλέον έτη. Εξέτασαν τα στοιχεία για τέσσερις ορεινές περιοχές όπου η ελονοσία εμφανιζόταν με αυξανόμενη συχνότητα - το Γκικονγκόρο στη Ρουάντα, το Καμπάλε στην Ουγκάντα, το Κέρικο στην Κένυα και το Μουάνγκα στο Μπουρούντι - και βρήκαν μια γενική τάση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου από τη δεκαετία του '70.
Η ερευνητική ομάδα συσχέτισε έπειτα αυτές τις θερμοκρασίες, με δεδομένα βροχοπτώσεων, σε ένα υπολογιστικό μοντέλο προσομοίωσης που μιμείται τη δυναμική των πληθυσμών κουνουπιών της Χαβάη. Αν και η θερμοκρασιακή αλλαγή ήταν αρκετά μικρή, η επίδρασή της στην αφθονία των κουνουπιών ήταν αρκετά μεγάλη. Παραδείγματος χάριν, αν κι η άνοδος της θερμοκρασίας αντιπροσώπευε 3% αλλαγή για αυτές τις περιοχές, οδήγησε σε αύξηση κατά 40% στην αφθονία των κουνουπιών στο Κέρικο και περισσότερο από 100% στο Καμπάλε, με τη χρήση του προγράμματος προσομοίωσης. Στο Καμπάλε διαπιστώθηκε ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση στον πληθυσμό των κουνουπιών επειδή ήταν μεταξύ των υψηλότερων, και επομένως πιό ψυχρών περιοχών που μελετήθηκαν. Ο αριθμός των κουνουπιών σε αυτές τις περιοχές είναι χαρακτηριστικά μικρός, εξ αιτίας των ψυχρών συνθηκών. Αλλά ακόμη και μια μικρή αύξηση στη θερμοκρασία σε αυτά τα περιβάλλοντα μπορεί γρήγορα να μεταβάλει την οικολογική ισορροπία των εντόμων, που οδηγεί σε περισσότερα κουνούπια και, ως εκ τούτου, περισσότερους φορείς για το παράσιτο της ελονοσίας. Από την άλλη, η Πασκάλ και οι συνεργάτες της επισημαίνουν, πως η αύξηση της θερμοκρασίας θα μπορούσε να αποξηράνει τις λίμνες όπου αναπαράγονται τα κουνούπια ή να προκαλέσει αλλαγές στα επίπεδα βροχοπτώσεων.
Αν και αυτή η μελέτη δεν αποδεικνύει πως η αλλαγή κλίματος είναι υπεύθυνη για την αύξηση των κρουσμάτων ελονοσίας που εξαπλώνονται στις αφρικανικές ορεινές περιοχές, οι συντάκτες λένε ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη μαζί με άλλους παράγοντες όπως η εμφάνιση ανθεκτικότητας και οι αλλαγές στις χρήσης γης. Τα συμπεράσματα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences.
Mercedes Pascual
ENSO and cholera: A nonstationary link related to climate change?
Λίγα λόγια για την ελονοσία
Ελονοσία: Η ιστορία της νόσου και η σημερινή πραγματικότητα